ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to jedno z najczęściej diagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych, które występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Charakteryzuje się problemami z koncentracją, impulsywnością oraz nadmierną aktywnością. Choć wiele osób kojarzy ADHD wyłącznie z okresem dzieciństwa, zaburzenie to często utrzymuje się przez całe życie. Jak wygląda diagnoza ADHD i dlaczego jej postawienie jest tak ważne?
1. Czym jest ADHD i jakie są jego objawy?
ADHD to nie tylko trudności ze skupieniem uwagi czy nadmierna ruchliwość. Jest to zaburzenie wynikające z nieprawidłowej pracy układu nerwowego, w tym deficytów neuroprzekaźników, takich jak dopamina i noradrenalina. Objawy ADHD można podzielić na trzy główne grupy:
- Zaburzenia koncentracji – trudności w skupieniu uwagi, zapominanie o obowiązkach, łatwe rozpraszanie się.
- Impulsywność – pochopne podejmowanie decyzji, przerywanie innym, trudności w kontrolowaniu reakcji.
- Nadmierna aktywność ruchowa – nieustanna potrzeba ruchu, trudność w pozostaniu w jednej pozycji.
Wyróżnia się trzy główne typy ADHD:
- Typ z przewagą deficytu uwagi (ADD) – dominują problemy ze skupieniem, ale bez nadmiernej ruchliwości.
- Typ nadpobudliwy-impulsywny – głównie objawia się impulsywnością i nadmierną aktywnością.
- Typ mieszany – łączy cechy obu powyższych typów.
2. Jak przebiega diagnoza ADHD?
Diagnoza ADHD to złożony proces, który wymaga szczegółowej oceny przez specjalistów. Nie opiera się na jednym teście, ale obejmuje kilka etapów, aby zapewnić precyzyjne rozpoznanie.
Etap 1: Wywiad kliniczny
Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad przeprowadzony przez psychologa lub psychiatrę, który obejmuje:
- historię rozwoju pacjenta,
- występowanie objawów w różnych aspektach życia (szkoła, praca, relacje społeczne),
- obciążenia rodzinne (czy ADHD lub inne zaburzenia psychiczne występowały w rodzinie),
- wykluczenie innych możliwych przyczyn objawów, takich jak zaburzenia lękowe czy depresja.
Etap 2: Testy i kwestionariusze diagnostyczne
Do potwierdzenia diagnozy stosuje się standaryzowane narzędzia oceniające poziom uwagi, impulsywność i nadpobudliwość:
- Skala Connersa – stosowana zarówno u dzieci.
- Kwestionariusz DIVA-5 – narzędzie do diagnozowania ADHD u dorosłych.
- Testy uwagi i funkcji wykonawczych – np. Continous Performance Test (CPT), który mierzy zdolność koncentracji.
Etap 3: Obserwacja zachowania
U dzieci diagnoza ADHD często obejmuje obserwację w różnych środowiskach, np. w szkole i w domu. W przypadku dorosłych analiza skupia się na funkcjonowaniu w pracy, codziennych obowiązkach i relacjach społecznych.
Etap 4: Diagnostyka różnicowa
Aby wykluczyć inne zaburzenia mogące przypominać ADHD, specjaliści biorą pod uwagę m.in.:
- zaburzenia lękowe i depresję,
- dysleksję i trudności w uczeniu się,
- choroby neurologiczne, takie jak padaczka.
3. ADHD u dorosłych – czy diagnoza jest możliwa?
Choć przez wiele lat ADHD było traktowane jako zaburzenie wieku dziecięcego, dziś wiadomo, że utrzymuje się również w dorosłości. Objawy mogą zmieniać się z wiekiem, ale nadal wpływają na codzienne funkcjonowanie.
Osoby dorosłe z ADHD często doświadczają:
- problemów z organizacją pracy i obowiązków,
- prokrastynacji,
- trudności w relacjach interpersonalnych,
- impulsywnych decyzji.
Diagnoza ADHD u dorosłych opiera się na analizie obecnych objawów oraz historii zaburzenia w dzieciństwie.
4. Dlaczego warto zdiagnozować ADHD?
Niektórzy obawiają się diagnozy, sądząc, że może to prowadzić do niepotrzebnej „etykietki”. W rzeczywistości jednak diagnoza ADHD pozwala na skuteczne wsparcie i poprawę jakości życia.
- Dostęp do terapii – skuteczne leczenie ADHD obejmuje terapię poznawczo-behawioralną (CBT) oraz, jeśli to konieczne, farmakoterapię.
- Lepsza organizacja życia codziennego – osoby świadome swojego ADHD mogą nauczyć się skutecznych strategii radzenia sobie z trudnościami.
- Poprawa relacji interpersonalnych – lepsza kontrola nad impulsywnością i komunikacją.
- Wsparcie w pracy i edukacji – ADHD nie musi być przeszkodą w osiąganiu sukcesów, jeśli osoba otrzyma odpowiednie narzędzia i wsparcie.
Podsumowanie
Diagnoza ADHD to wieloetapowy proces, który obejmuje wywiad kliniczny, testy diagnostyczne oraz obserwację zachowania. Choć ADHD często kojarzy się z dziećmi, wielu dorosłych zmaga się z jego objawami przez całe życie. Postawienie diagnozy otwiera drogę do skutecznej terapii, pozwalając na lepsze funkcjonowanie w codziennym życiu.
Jeśli podejrzewasz ADHD u siebie lub swojego dziecka, warto skonsultować się ze specjalistą. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie wsparcie mogą znacząco poprawić jakość życia i pomóc w pełnym wykorzystaniu swojego potencjału.
